top of page

Lënda e errët

“Astronomët e mëdhenj na thanë që kjo nuk ka asnjë kuptim” iu shpreh një herë Vera Rubin një gazetari.


Ajo ishte duke treguar për vrojtimin e saj dhe të Kent Ford Jr më 1970, i cili tregonte se yjet e jashtëm që orbitojnë në galaksinë Andromenda lëvizin me të njëjtën shpejtësi. Atyre iu kërkua të kontrollonin në galaksi të tjera spirale: efekti ishte i njëjtë. Kurbat e rrotullimit të galaksive (grafiku i shpejtësisë orbitale të yjeve të dukshëm brenda galaksisë kundrejt distancës radiale nga qendra e galaksisë) ishte “e sheshtë”, duke rënë ndesh me ligjet e Keplerit. Për më tepër, yjet skajorë të galaktikave rrotulloheshin kaq shpejt, sa mund të shkëputeshin.


Rubin drejtonte një grup në të cilin Ford kishte ndërtuar paisje të reja vrojtimi- veçanërisht një spektrometër të avancuar, bazuar mbi një tub fotoshumëzues elektronik, i cili bënte të mundur analizat dixhitale.

​

Vëzhgimet e Rubin dhe Ford Jr çuan në parashikimin që brenda galaksisë ka masa që shkaktojnë lëvizjen e pashpjegueshme të yjeve, por që nuk mund të shihen përmes teleskopëve. Sasia e tyre duhej të ishte rreth 6 herë më e madhe se sasia e lëndës së dukshme. Fillimisht e quajtur “masa e humbur”, ajo ishte “lënda e errët” që njohim sot, ngaqë nuk emeton fotone. Kjo sasi 85% e lëndës në univers në formë të errët mbetet akoma një mister.

bottom of page